Klaas Schilder (1890-1952)

Leerplicht

Gereformeerde Kerkbode van Vlaardingen

onder Redactie van de Gereformeerde Predikanten, nummer 12 (geen paginering) (17 februari 1917)

a

Niet zoo heel lang geleden is uitgevaardigd de Leerplichtwet, die het onderwijs der lagere school verplichtend stelde voor de ouders. b Want de maatschappij verlangde leden, die met haar konden meeleven.

Die wet wordt geëerbiedigd. Want — anders volgt straf.

Maar . . . . zeer veel ouders schijnen niet te weten, dat er een nog veel oudere leerplichtwet bestaat. De wet, die de ouders verplicht hun kinderen ter catechisatie te zenden.

Tusschen die school-leerplichtwet en die catechisatie-leerplichtwet bestaat eenerzijds verschil en anderzijds overeenkomst.

Het verschil is o.m.:

1°. de eerste leerplichtwet is door menschen, de tweede door God uitgevaardigd;

2°. de eerste bedoelt tijdelijk welzijn, de tweede eeuwig heil;

3°. de eerste wet kan nog wel eens ontdoken worden zonder dat de wetgever het ziet, de tweede kan men nooit overtreden, zonder dat Hij, die de wet gaf, het weet;

4°. de eerste wet wordt door dwang U opgelegd; niemand behoeft te beloven, dat hij de wet zal gehoorzamen; de tweede wet is echter welbewust en vrijwillig aanvaard bij de doopbelofte, zoodat wie nalatig blijft, terwijl hij anders kan, leugenaar is voor God en de menschen;

5°. de eerste leerplichtwet bedreigt de overtreders met geldboete of gevangenisstraf, de tweede wil alleen met geestelijke wapens gehandhaafd worden. Vandaar het verschijnsel, dat de ouders zorgvuldig den onderwijzer kennis geven van de noodzakelijkheid van schoolverzuim bij ziekte e.d., maar dat een dergelijke beleefdheid en nauwkeurigheid tegenover den predikant zeer dikwijls overbodig geacht wordt.

En de overeenkomst tusschen beide leerplichtwetten is o.m. hierin gelegen:

1°. beide wetten zijn door een hoogere macht uitgevaardigd. De onderwijzer die zijn leerlingen tot schoolgaan en tot leeren verplicht, mag niet anders en de predikant, die zijn catechisanten tot catechisatiebezoek en tot leeren (!) verplicht mag niet anders. Zijn Zender beveelt hem;

2°. beide wetten gaan wel eens in tegen het onverstand en de kortzichtigheid van sommige ouders, zoodat èn de onderwijzer, die zijn best voor de kinderen doet, èn de predikant, die probeert zijn leerlingen wat te leeren, wel eens ondervinden, dat ze door de ouders als halve misdadigers worden aangezien en daarom, hoewel niet door alle ouders, worden tegengewerkt, ook in de tucht over de leerlingen;

3°. beide wetten gebieden iets noodzakelijks. Evenmin als een schoolkind zeggen mag: „ik heb geen tijd voor schoolbezoek”, evenmin mag een catechisant kunnen zeggen: „ik heb geen tijd voor de catechisatie.” Want de catechisatie moet vóorgaan. „Zoekt eerst het Koninkrijk Gods”; c

4°. van beide wetten wordt het nut eerst later ingezien. Gelijk menige volwassene zijn ouders verwijt, dat ze in zijn jeugd aan zijn dwaze gemakzucht toegegeven hebben, zoo zal heel veel later, in de eeuwigheid, menigeen óók zijn ouders 1) verwijten, dat ze hun kind maar lieten begaan, en dan nog wel met de vroom-klinkende, maar onvroom toegepaste leuze, dat „God ze toch immers bekeeren moet”.

Kort samengevat beteekent dit alles dus, dat, wie de eerstgenoemde leerplichtwet veronachtzaamt een „brekebeen” blijft voor de maatschappij; en dat wie de tweede leerplichtwet veracht, nog minder wordt dan een „brekebeen” voor het Koninkrijk Gods. De maatschappij duldt nog hen, die niet willen leeren; Gods Koninkrijk kan ze niet dulden. Het werpt ze uit, als ze zich niet bekeeren.

En als iemand soms zeggen mocht: „dat weet ik allang”, dan is mijn antwoord: „des te treuriger, dat dit voor menigeen nog moet gezegd worden”.

K.S.

1. Maar niet minder zichzelf!

a. Opnieuw gepubliceerd in: OWK II,6-7 en VW17-19, 30-31.

b. De Leerplichtwet werd 30 maart 1900 door de Tweede Kamer aangenomen. Ze stelde onderwijs voor kinderen vanaf zeven jaar gedurende zes jaren (de lagere school) verplicht.

c. Zie: Matteüs 6 : 33.